Ebedi Takvim






İzmir Tarihi Su Yapıları

22 Aralık 2011 Perşembe

İzmir’in güncel su sorunlarının çözümü yanında, tarihi su yapılarını da korumanın ve bu mirası gelecek kuşaklara aktarmanın bilinciyle hareket eden İZSU Genel Müdürlüğü İzmir kentinde bulunan önemli su yapıları ile bazı tarihi yapıların restorasyonunu gerçekleştirmiştir. Bu kapsamda Dönertaş sebili, Gaffarzade sebili ve çeşmesi, tarihi un fabrikası binaları restorasyonları yapılmıştır.  Yenişehir’deki İZSU tesisleri alanı içinde bulunan tarihi Halkapınar su derleme yapısı için bir restorasyon projesi hazırlanmış, uygulamaya henüz başlanmamıştır.

1. DÖNERTAŞ SEBİLİ
Bu çerçevede Tilkilik semtindeki Dönertaş sebili 2006 yılında restore edilerek halkımızın kullanımına sunulmuştur.

2. GAFFARZADE SEBİLİ VE ÇEŞMESİ
Konak semtindeki Tarihi Çakaloğlu hanının girişinde yer alan Gaffarzade sebili ve çeşmesinin restorasyonu 2006 yılında tamamlanmıştır.

3. TARİHİ UN FABRİKASI BİNALARI
2007-2008 yıllarında İZSU Genel Müdürlüğünün mülkiyetinde bulunan ve önemli bir tarihi yapı olan Şaraphane semtinde eski DGM binası olarak da bilinen Tarihi Un Fabrikası binalarının restorasyonu gerçekleştirilmiştir.

4. HALKAPINAR SU DERLEME YAPISI
İzmir’in şu andaki en önemli yeraltısuyu kaynaklarından biri olan Yenişehir semtindeki Halkapınar kuyularının bulunduğu alanda yer alan, tarihi su derleme yapısının restorasyonu için bir restorasyon projesi hazırlanmış, uygulamaya henüz başlanmamıştır.
DÖNERTAŞ SEBİLİ


Dönertaş sebilinin geçmişteki durumu

Dönertaş sebili İsmail Rahmi Efendi tarafından 1814 yılında, babası Osmanzade Seyyid İsmail Rahmi efendi adına yaptırılmış bir 19. yüzyıl su yapısıdır. Sebil günümüzde de çarşı niteliğini ve canlılığını koruyan Tilkilik semtinde bulunmaktadır. Adını köşesinde el ile döndürülebilen mermer sütundan almıştır. Bir zamanlar halk arasında, elle döndürülen bu sütun dönmez ise deprem olacağına dair bir inanış vardı. Sebil bulunduğu yer itibarıyla halk arasında bir nirengi noktası olarak da kullanılmaktadır. Dörtgen planlı sebilin üstü kubbeli olup, alaturka kiremit kaplıdır. İki pencere arasında ve köşeye konan, süslü başlıklı dönen yuvarlak mermer sütun ön yüzün çarpıcı bir öğesidir. Mermer kaplı cephe, bitkisel motifler, manzara ve hat bezemeler ile süslenmiştir.


Restorasyon sonrasında Dönertaş Sebili

Restorasyon sonrasında Sebile adını veren Dönertaş

Restorasyon sonrası Dönertaş Sebilinde rölyefler
Dönertaş sebili restorasyonu ile yapının Anafartalar caddesine bakan yüzünde yer alan çeşme tekrar çalışır duruma getirildi. Yıllar sonra sebile adını veren dönertaş dönmeye başladı.

GAFFARZADE SEBİLİ VE ÇEŞMESİ
Restorasyon sonrasında Gaffarzade Çeşmesi ve Sebili
Yüzyıllar boyunca kendilerine özgün mimarileriyle kentimizi zenginleştiren, yazın kavurucu sıcaklarında bir bardak soğuk su içmenin keyfini yaşatan sebillerin çoğu ne yazık ki zamana yenik düştü.
 İzmir’de 20. yüzyıl başlarında sayıları 24 adet olan sebillerin sayıları giderek azaldı ve bu özel hatıralardan geriye sadece 4 tanesi kalabildi. Bunlar Kemeraltı veya diğer adıyla Sinan-zade sebili, Çakaloğlu hanı girişindeki Gaffar-zade sebili, Kestelli’deki Katipoğlu sebili ve Dönertaş sebilidir.
 Türlerinin son temsilcileri olan bu sebillerin kent yaşamına döndürülmesi için harekete geçen İzmir Büyük Şehir Belediyesi ve İZSU Genel Müdürlüğü Dönertaş ve Gaffar-zade sebillerinin restorasyonu için Vakıflar Genel Müdürlüğü ile yapılan protokol çerçevesinde restorasyon projelerini hazırladı. İzmir 1 nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun onayı ile 2006 yılında restorasyon uygulamaları tamamlandı.


Restorasyon sonrası Çakaloğlu hanı girişindeki Gaffarzade Çeşmesi

Gaffarzade sebilinin 19. yüzyıl başlarında daha eski bir tarihi olan Çakaloğlu hanı ile yanında bulunan ve şu anda olmayan bir başka yapının oluşturduğu içköşeye yapılmış olduğu sanılmaktadır. Gaffarzade çeşmesinin ise yine aynı yıllarda yapıldığı ve bir başka yerden alınarak, Çakaloğlu hanının cephesine yerleştirildiği sanılmaktadır.
Çakaloğlu hanı girişinde Gaffarzade çeşmesi ve sebili


TARİHİ UN FABRİKASI BİNALARI
Tarihi Un Fabrikası binalarının yapıldığı dönemdeki görünümü
Bir limana şehri olan İzmir, coğrafi konumu nedeniyle bir ticaret şehri olma özelliğini uzun yıllar korumuştur. Özellikle 1838’ de imzalanan ticaret anlaşması ile yabancı sermayenin şehre gelmesi, sanayi yapılarındaki gelişmeyi ve hareketi arttırmıştır. Liman ve Alsancak garı ile olan ulaşım ilişkileri, Şehitler bölgesini sanayi yapıları içim önemli bir konuma getirmiş ve un fabrikası bu bölgede kurulmuştur.
Fabrikanın yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir. İlk buharlı un fabrikası girişiminin 1847 yılında olduğu, ancak gerçekleşmediği biliniyor. Söz konusu fabrikanın ise 1908 yılında kullanımda olduğu biliniyor. Bu verilere dayanarak fabrikanın 1800’ lerin son çeyreğinde yapıldığı söylenebilir. Fabrika binaları her biri 4 katlı olan 2 bloktan oluşur. Bloklardan biri günümüzde TEDAŞ tarafından kullanılmaktadır. Diğer blok ise 1980’ li yıllarda DGM binası olarak kullanılmıştır. Bu blok günümüzde boştur.
İZSU tarafından 2006 yılında hazırlattırılan restorasyon projeleri aynı yıl Kültür ve Turizm Bakanlığı İzmir 1 Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarfından onaylanmış ve 2007-2008 yıllarında restorasyon uygulamasının ilk aşaması gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda binaların dış cepheleri temizlenmiş, geç dönemde yapılmış ve özgün yapıya aykırı müdahale ve eklentilerden arındırılmıştır.


Restorasyon çalışmaları sırasında Tarihi Un Fabrikası binaları




HALKAPINAR SU DERLEME YAPISI


Halkapınar su kuyuları yanındaki eski su derleme yapısı
Halkapınar Su Derleme Yapısı, Halkapınar mevkiinde, İZSU Genel Müdürlüğüne bağlı tesisler alanında yer almaktadır.
Halkapınar çevresi antik dönemden bu yana su ile öne çıkan yerleşim yerlerinden biri olmuştur.Ünlü tarihçi Heredot bölgeyi, “ Bereket Tanrıçası güzeller güzeli Artemis (Diana) in yanındaki perilerle birlikte gelip hergün yıkandığı yer” şeklinde nitelemiştir.Bölgeye Halkapınar ve Diana Hamamları isimlerinin verilmesinin nedeni, çeşitli kaynaklarda Diana Hamamları yani Halkapınar’ın bir havuz içine alınmış su kaynağı olması ve havuzun içinde Tanrıça Diana’ya ait bir heykel başı bulunması olarak belirtilmiştir.
Halkapınar ve çevresinin gelişimi 1850’den sonra Aydın ve Kasaba (Turgutlu) demiryollarının yapımıyla hızlanmıştır ve ürünlerin pazarlanmasının kolaylaşması büyük şirketlerin gelişmesini sağlamıştır. 1838’de imzalanan ve yabancılara ayrıcalık tanıyan ticaret sözleşmesinin etkisi ile yerli sermaye yerini yabancı sermayeye bırakmıştır. Bu dönem koşulları içerisinde sanayi yapıları, Halkapınar’da önce çok su kullanımı gerektiren bir kağıt fabrikası, ardından  ise İZMİR SU FABRİKASI ile kendini gösterir. 1847’de faaliye geçen Şavk kağıt fabrikası 3 Ermeni iş adamına aittir. Ancak 1863 yılında kapanır.
Öte yandan İzmir’in su yetersizliği sorunu giderek artmaktadır ve Halkapınar su kaynaklarıyla gündemdedir. İzmir valisi Mehmet Kamil Paşa’nın öncülüğünde kurulan ve bir Belçika ortaklığı olan “İzmir Suları Osmanlı Şirketi” ne 1893 tarihinde 47 yıllığına İzmir içme suyu için imtiyaz verilmiştir.1895 yılımda Halkapınar kaynakları Sular İdaresince temizlenmiş ve imtiyaz 87 yıla çıkarılmıştır.
Söz konusu su yapısı ise Halkapınar gölü ile eski kervan yolu arasında konumlanmıştır.19. yüzyılın ikinci yarısında ilk defa yapıldığı düşünülen havuz yapısının 1895 yılında kurulan Sular İdaresi ile su toplama-çökeltme–dağıtım havuzu haline getirildiği, 20. yüzyıl başında da simgesel fonksiyonu olan ve günümüzde adından “ su alma yapısı” olarak söz edilen, restorasyona konu olan müzeyyen orta yapının yapıldığı anlaşılmaktadır. Yani söz konusu yapı, dışarıdan görünmeyen ve zemşn kotundan 5-6 m aşağıda olan bir fonksiyonun anlatımıdır.
1975 yılında Kültür Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından Halkapınar’daki su tesisleri, su havuzu ve göl alanı 3. derece sit alanı olarak koruma altına alınmıştır.
Halkapınar Su yapısı için İZSU tarafından 2005 yılında restorasyon projesi hazırlatılmış ve 2006 yılında İzmir 1. Nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından onaylanmıştır. Restorasyon uygulaması için hazırlıklar yapılmaktadır.

Halkapınar su derleme yapısı içinde galeri girişleri

Halkapınar su derleme yapısı içinde galeri girişleri

0 yorum:

Yorum Gönder

 
 
 

Görüntüleme Sayısı

Slayt (İZMİR RESİMLERİ)

İzmir haritası


taksi durakları

İZMİR TAKSİ DURAKLARI A B C Ç E
F G H I J
TELEFON NUMARALARIK L M N O
Aranan semtin ilk baş harfini işaretleÖ P R S Ş
BUL tıklatınT U Ü V Y
Z
İZMİR Alan kodu 232